ورود اهل بیت به شامیکی از مصائب رنج‌آور حادثه عاشورا، جریان اسارت اهل بیت امام حسین (علیه‌السّلام) و در راس آنها حضرت امام سجاد (علیه‌السّلام) و حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) می‌باشد. عبیدالله بن زیاد پس از کسب تکلیف از یزید بن معاویه در خصوص اسرای کربلا، دستور اعزام آنها را به سوی شام صادر کرد. فهرست مندرجات۲ - زمان ورود اهل بیت امام به شام ۳ - ورود اسرا به دمشق ۳.۱ - قول سید بن طاوس ۳.۲ - نظر حسن طبری ۳.۳ - قول شیخ عباس قمی ۴ - موجبات رسوایی بنی امیه ۵ - ورود اسرا نزد یزید ۶ - رسوایی یزید نزد مردم ۷ - عودت اسرای اهل بیت به مدینه ۸ - پانویس ۹ - منبع ۱ - دستور حرکت اسراطبری می‌نویسد: «عبیدالله بن زیاد دستور داد زنان و کودکان حسین (علیه‌السّلام) را آماده کنند و دستور داد طوق آهنین به گردن علی بن حسین (علیه‌السّلام) نهادند. سپس آنها را همراه محفز بن ثعلبه عایذی و شمر بن ذی الجوشن روانه کرد که پیش یزید بروند». [۱]
طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، ج۴، ص۳۵۲، ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، اساطیر، ۱۳۷۵.
در اخبار الطوال نیز آمده است: «ابن زیاد، علی بن حسین (علیه‌السّلام) و زنانی که همراهش بودند را با زحر بن قیس، محقن بن ثعلبه و شمر بن ذی الجوشن یزید بن معاویه به شام فرستاد». [۲]
دینوری، احمد بن داود، اخبار الطوال، ص۲۶۰، ترجمه محمود مهدوی، تهران، نی، ۱۳۷۱.
۲ - زمان ورود اهل بیت امام به شامدر اینکه کاروان اسرای کربلا چه روزی به شهر شام وارد شدند، در بین منابع اختلافات زیادی وجود دارد. در این خصوص مرحوم محمد ابراهیم آیتی در کتاب «بررسی تاریخ عاشورا» می‌نویسد: «بیان این مطلب که تاریخ حرکت اهل بیت از کوفه به شام و تاریخ رسیدن آنان به دمشق و مدت توقف اسیران آل عصمت در مرکز حکومت یزید و تاریخ حرکت آنان از دمشق به طرف مدینه و تاریخ ورود آنان به شهر مقدس مدینه، هیچکدام از این‌ها به درستی معلوم نیست. اگر کسی اصرار بورزد و بخواهد که از روی شواهد تاریخی، احتمالی را ترجیح بدهد و تاریخ هر یک از این حوادث را، هر چند به حدس و گمان نه از روی یقین تحقیق کند، می‌تواند بگوید که اهل بیت امام حسین (علیه‌السّلام) پس از آنکه در روز دوازدهم محرم سال ۶۱ هجری وارد کوفه شدند. در حدود یکماه یعنی تا حدود بعد از نیمه ماه صفر درکوفه زندانی بودند و یکی دو روز پیش از اربعین آنان را به شام فرستادند و چنانکه بعضی نوشته‌اند نیمه ماه ربیع الاول وارد دمشق شده‌اند». [۳]
آیتی، محمدابراهیم، بررسی تاریخ عاشورا، ص۱۴۰، تهران، صدوق، ۱۳۷۲، چاپ هشتم.
۳ - ورود اسرا به دمشقدر این قسمت از مقاله به کیفیت ورود اهل بیت امام (علیه‌السلام) شماری از علما و مورخین اشاره کرده‌اند که در ذیل مطلب به بیانات آنها خواهیم پرداخت. ۳.۱ - قول سید بن طاوسسید بن طاوس در مورد این واقعه می‌نویسد: «وقتی اسرای کربلا نزدیک شهر دمشق رسیدند، ام کلثوم نزد شمر بن ذی الجوشن رفت و گفت: ما را از دروازه‌ای ببر که تماشاچیان کمتر حضور داشته باشند و به سپاه بگو این سرها را از محل‌ها دورتر ببرند تا نگاه مردم کمتر به ما بیفتد. اما شمر در اثر خباثت و پلیدی که داشت دستور داد سرها را بالای نیزه‌ها زدند و در میان محمل‌ها قرار دادند و آنان را از میان تماشاچیان عبور دادند». [۴]
سید بن طاووس، لهوف، ص۲۰۷، ترجمه عقیقی بخشایشی، قم، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۸۱، چاپ دهم.
۳.۲ - نظر حسن طبریبه نظر حسن بن علی الطبری، [۵]
طبری، حسن بن علی، کامل بهایی، ج۲، ص۲۹۲-۲۹۳، مکتب مرتضوی.
اهل بیت را سه روز پشت دروازه شام نگه داشتند، شهر را زیور بستند، به گونه‌ای که چشمی ندیده بود. سپس پانصد هزار نفر از مردم شام از زن و مرد با دف و طبل و بوق و دهل از خانه‌هایشان بیرون آمدند، در حالی که جامه نو پوشیده بودند و خود را آراسته بودند به دیدن اسرا رفتند. آن روز شانزدهم ربیع الاول بود و بیرون شهر، محشری به پا شد. مردم میان هم موج می‌زدند. چون روز برآمد سرها را به شهر وارد کردند. و هنگام ظهر با رنج فراوان از ازدحام جمعیت به در خانه (قصر) یزید بن معاویه رسیدند.۳.۳ - قول شیخ عباس قمیشیخ عباس قمی می‌نویسد: «اسرای کربلا را پس از ورود به دمشق در پله‌کان مسجد (محلی که توقف‌گاه اسیران بود) نگه داشتند، پیرمردی از اهل شام نزد اسرا آمد و گفت: حمد، خدا را که شما را کشت و نابود کرد و آشوب را خاموش کرد... چون سخنش تمام شد، امام سجاد (علیه‌السّلام) به او فرمود: قرآن خدا را خوانده‌ای. گفت: آری فرمود: این آیه را خوانده‌ای: «قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی» [۶]
شوری/سوره۴۲، آیه۲۳.
«بگو من بر اجر رسالتم چیزی از شما جز مودت و دوستی با اهل بیتم و خویشانم نمی‌خواهم»؟گفت: آری فرمود: ما خویشان پیامبریم... سپس حضرت فرمود: این آیه را خوانده‌ای: «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا» [۷]
احزاب/سوره۳۳، آیه۳۳.
«خداوند می‌خواهد رجس و پلیدی را از شما اهل بیت دور سازد و شما را پاکیزه گرداند»؟ گفت: بله خوانده‌ام. حضرت فرمود: اهل بیت ما هستیم... مرد شامی دستانش را به سوی آسمان بلند کرد و گفت: خدایا من از دشمنان آل محمد و کشندگان آنان بیزاری می‌جویم». [۸]
قمی، شیخ عباس، نفس المهموم، ص۵۵۵-۵۵۶، ترجمه محمدباقر کمره‌ای، قم، مسجد مقدس جمکران، ۱۳۷۰.
۴ - موجبات رسوایی بنی امیهبدون شک همین برخوردها و روشنگری‌ها و سخنرانی‌های امام سجاد (علیه‌السّلام) و حضرت زینب (سلام‌الله‌علیها) موجبات رسوایی بنی امیه را فراهم آورد. و آنها را از کرده خویش پشیمان ساخت. ۵ - ورود اسرا نزد یزیدابن اعثم می‌نویسد: «سرهای شهدای کربلا را به همراه امام سجاد (علیه‌السّلام) و مخدرات اهل بیت نزد یزید بردند. آن لعین اشاره کرد سر امام حسین (علیه‌السّلام) رادر طشتی زرین نهادند. سپس از فرستادگان ابن زیاد سؤالاتی کرد و آنها تفصیل واقعه را برای او بیان کردند». [۹]
کوفی، احمد ابن اعثم، الفتوح، ج۵، ص۱۲۸، ترجمه محمد بن احمد مستوفی هروی، تهران، آموزش و انقلاب اسلامی، ۱۳۷۲.
۶ - رسوایی یزید نزد مردموقتی مردم اسرای کربلا را شناختند و به عظمت مقام آنان پی بردند، از کردار یزید بدشان آمد و او را لعن کردند و دشنام دادند و روی به اهل بیت آوردند. چون یزید چنین دید خواست خود را از خون حسین برکنار دارد لذا قتل امام را به گردن ابن زیاد گذاشت و او را بر این کردار لعن کرد.. [۱۰]
قمی، شیخ عباس، نفس المهموم، ص۵۹۱، ترجمه محمدباقر کمره‌ای، قم، مسجد مقدس جمکران، ۱۳۷۰.
۷ - عودت اسرای اهل بیت به مدینهسپس یزید نعمان بن شبیر یکی از اصحاب رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را خواست و به او دستور داد که اهل بیت را آماده سفر به سوی مدینه کند. با دستور یزید اسیران خاندان حسین (علیه‌السّلام) را به وطنشان، مدینه الرسول برگرداندند. [۱۱]
سید بن طاوس، لهوف، ص۲۳۱، ترجمه عقیقی بخشایشی، قم، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۸۱، چاپ دهم.
۸ - پانویس
۹ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «ورود اهل بیت به شام»، تاریخ بازیابی ۹۵/۰۱/۱۷. رده‌های این صفحه : اسیران کربلا | تاریخ زندگانی امام حسین | تاریخ معصومان | زنان حاضر در کربلا | مقالات پژوهه | نهضت عاشورا
|